Intervistoi për Gazetën Frymëzimi: Ferdane Sahiti
Osman Abazi ka lindur më 5 tetor 1956 në fshatin Kopiliq i Epërm të Skenderajit. Shkollimin fillor e ka ndjekur në fshatin Turiqefc, ndërsa arsimin e mesëm e ka përfunduar në qytetin e Skenderajit. Studimet universitare i ka kryer në Fakultetin Filozofik të Universitetit të Prishtinës, në degën e historisë.
Pas përfundimit të studimeve, ai ia përkushtoi jetën arsimit, duke punuar për rreth 40 vite si profesor i historisë në shkolla të mesme. Gjatë gjithë karrierës së tij, ka qenë i njohur për përkushtimin ndaj nxënësve, dashurinë për dijen dhe përpjekjet për ta ruajtur dhe transmetuar historinë shqiptare me ndershmëri e përkushtim.
Edhe pas daljes në pension, mbetet një figurë e respektuar në komunitet dhe një zë i çmuar në fushën e historisë.
F.Sahiti: Si e zgjodhët historinë si profesion dhe fushë studimi?
Osman Abazi: Zgjedhja ime për historinë erdhi natyrshëm. Që fëmijë më tërhiqnin tregimet e të moshuarve për Luftën e Dytë Botërore dhe për periudhat para saj. Më vonë, kur nisa të kuptoj peshën e së shkuarës në jetën tonë të përditshme, u binda se historia është shumë më tepër se një rrëfim—është bazë e vetëdijes sonë.
F.Sahiti: Cilat janë periudhat historike që ju kanë tërhequr më shumë dhe pse?
Osman Abazi: Më ka tërhequr veçanërisht periudha e Rilindjes Kombëtare dhe ajo e Luftës së Dytë Botërore. Rilindja për guximin intelektual dhe përkushtimin ndaj kombit; Lufta e Dytë për dramat e mëdha njerëzore dhe për ndikimet e saj afatgjata në shoqërinë shqiptare.
F.Sahiti: A ka ndonjë ngjarje ose figurë historike që ju ka frymëzuar personalisht?
Osman Abazi: Po, Sami Frashëri ka qenë gjithmonë një figurë frymëzuese për mua. Kombinimi i dijes, largpamësisë dhe përkushtimit ndaj gjuhës dhe kombit është shembull që duhet të ndjekim edhe sot.
F.Sahiti: Pse është e rëndësishme të studiojmë dhe të kuptojmë historinë, sidomos në ditët e sotme?
Osman Abazi: Sepse historia na mëson të kuptojmë rrënjët tona dhe të mos i përsërisim gabimet e së shkuarës. Në një kohë me kaq shumë dezinformim, historia e vërtetuar është udhërrëfyes i qëndrueshmërisë sonë.
F.Sahiti: Si ndikon historia në formësimin e identitetit kombëtar?
Osman Abazi: Identiteti kombëtar është si një trung që ushqehet nga rrënjët e historisë. Pa njohje të thellë të së kaluarës, kombet bëhen të luhatshme, të ndjeshme ndaj ndikimeve të jashtme dhe të brendshme.
F.Sahiti: Mendoni se historia mësohet mjaftueshëm dhe saktë në shkolla?
Osman Abazi: Fatkeqësisht, shpesh mësohet sipërfaqësisht. Ka përmirësime, por mbetet shumë punë për ta ndarë historinë nga politika dhe për ta bërë më tërheqëse për të rinjtë.
F.Sahiti:Cilat janë sfidat më të mëdha që përballen historianët sot?
Osman Abazi: Përveç mungesës së burimeve të mirëfillta, sfida e madhe është presioni ideologjik dhe politik për të interpretuar historinë në mënyrë të caktuar. Historiani duhet të qëndrojë i pavarur, gjë që nuk është e lehtë.
F.Sahiti: Si e dalloni faktin historik nga interpretimi subjektiv?
Osman Abazi: Fakti historik mbështetet në burime të dokumentuara dhe të verifikueshme. Interpretimi është i pashmangshëm, por duhet të mbështetet në metodologji të qarta dhe paanshmëri sa më të madhe.
F.Sahiti: A hasni shpesh në keqinterpretime ose manipulime të historisë në diskursin publik?
Osman Abazi: Po, sidomos në rrjete sociale dhe në disa media. Historia shpesh shndërrohet në mjet propagandistik. Kjo është e rrezikshme, sepse krijon ndarje dhe keqkuptime.
F.Sahiti: Sa të aksesueshme janë arkivat historike dhe burimet origjinale në Shqipëri dhe Kosovë?
Osman Abazi: Janë përmirësuar në krahasim me dekadat e kaluara, por ende ka pengesa administrative, mungesë dixhitalizimi dhe transparence të plotë. Shumë dokumente të rëndësishme gjenden ende jashtë vendit.
F.Sahiti: A ka bashkëpunim mes historianëve shqiptarë dhe atyre ndërkombëtarë?
Osman Abazi: Ka raste pozitive, veçanërisht në konferenca dhe projekte të përbashkëta evropiane, por nuk është ende në nivelin që duhet. Mungon shpesh koordinimi institucional.
F.Sahiti: Si ndikon teknologjia në hulumtimin dhe dokumentimin e historisë sot?
Osman Abazi: Ka ndikuar pozitivisht. Dixhitalizimi i arkivave, platformat online dhe qasja globale ndaj literaturës e kanë lehtësuar ndjeshëm punën e historianit.
F.Sahiti: Çfarë këshille do t’u jepnit të rinjve që duan të ndjekin studimet për histori?
Osman Abazi: Të kenë durim, pasion dhe ndershmëri intelektuale. Historia nuk është vetëm memorizim datash, por kërkon analizë të thellë dhe përkushtim ndaj së vërtetës.
14. Si do të dëshironit që të ndryshojë mënyra se si e trajtojmë historinë në të ardhmen?
Osman Abazi: Do doja ta shihja më të çliruar nga ndikimi politik dhe më të afërt me jetën reale, me përfshirje të më shumë burimeve alternative dhe zërave të harruar të historisë.
15. Nëse do të kishit mundësi të intervistonit një figurë historike shqiptare, kë do zgjidhnit dhe çfarë do e pyesnit?
Osman Abazi: Do doja të flisja me Isa Boletinin. Do e pyesja se çfarë ëndërronte për kombin shqiptar në momentin që u nis për në Vlorë, dhe nëse mendonte se sot do t’ia kishim dalë të jetojmë sipas atyre ëndrrave.
