Dritën e botimit sapo e ka parë një vepër voluminoze e kushtuar besimit dhe jetës shpirtërore të njeriut, të cilën e karakterizon një diapazon i gjerë ideor.
Me autor një personalitet të trajtesave të mistikës islame si Metin Izeti, “Magjepsja nga e bukura, tasavvufi dhe estetika” përbën një botim me shumë vlerë.
Ky titull i ri qëndron mjaft mirë në vargun e botimeve të ALSAR-it, edhe më herët botues i teksteve të kushtuara së njëjtës fushë.
Nga libri kemi sjellë këtu parathënien, të shkruar nga botuesi.
Në atë tërheqje në vetminë medituese të përfituar me shumë mund e tepër rrallë midis zhurmës së përhershme mbizotëruese në vendbanimet masive, quajtur ndryshe dhe metropole, në jetën mes betonit dhe neonit të reklamave që joshin në terr, mendja konstrukton vetvetishëm lëkundjet mbi zgjedhjen ndër pasionet e mëdha njerëzore.
Bashkëjetesa simbiotike e shpirtërores dhe fizikes kërkon mençuri botëkuptimore për t’i dhënë secilës vendin e merituar dhe më në dobi të qenies sonë, si shkak esencial për të vënë në punë arsyen e dhuruar hyjnisht për njeriun e lëshuar në sprovën tokësore. Për të mbërritur te ajo mençuri e kërkuar, barra i bie asaj me çka ushqehemi.
Kur ambientit rrethues material i japim përparësi në orientim, “lëndorja na ka robëruar në kullat e veta dhe s’kemi fuqi të çlirohemi…”. Përndryshe, lumturia e kërkuar me aq ngulm, gabueshëm, në plotësimin e nevojave materiale, “është një gjendje e natyrshme e shpirtit”. “Për të qenë i lumtur, vetëm duhet të heqim dorë nga gjithçka e panevojshme dhe të ndjekim natyrën tonë të pastër….”
Prania jonë kalimtare në këtë botë përbën sfidën absolute për intelektin. Natyrshëm pasionet, përgjegjëse për atë që ndodh me ne në vetëdije të plotë, nxjerrin në sipërfaqe urtinë në korniza qëllimesh transcendentale apo mediokritetin fatkeq të të mbërthyerit pa shpëtim në kafazin e materiales. “Njerëzit nuk e vrasin veten sepse nuk kanë për të jetuar, por sepse nuk e dinë pse jetojnë!”
Ç’është me ne, me boshësinë përndjekëse në ciklin e vazhdueshëm të kërkesave të njëpasnjëshme për mirëqenie fizike dhe kurrë me një fund të kënaqshëm? – pyet e kthjelluar për një çast mendja e infektuar prej përpjekjeve dekonstruktive për ta lakuriqëzuar qëllimin e jetës njerëzore. E dështuar në rrugëdalje, i mjafton si epitaf: “Derisa njeriu mbyll veshët para klithjeve të cilësive të larta shpirtërore që gjenden në brendinë e tij, lumturia dhe qetësia do të jenë në njërin skaj të rrugës, e njeriu në skajin tjetër të saj.”
Ja, prandaj ushtrimi i besimit nuk është një proces mekanik, fiskulturor, për të thënë, në rastin e praktikuesit musliman. Objekti i kultit është sigurisht shtëpi e Zotit, vizituar rregullisht për namaz, dua dhe përsosje, shërbyer besimtarit si mjedis ushqyes për nevoja shpirtërore, tejfizike. Dhe pa një socializim vibrant, të pacenuar për aq sa është e mundur nga retë jashtë saj, vizituesi do të ndiente mangësi konceptuale. Liria aq e kërkuar nga njeriu arrihet me nënshtrimin ndaj Zotit. “Arkitektura e xhamisë i përjashton të gjitha tensionet dhe çrregullimet mes qiellit dhe tokës.”
* * *
Shoqëritë muslimane kanë mundur t’u bëjnë disi ballë, ndonëse jo tërësisht dhe jo të paprekura nga krizat e modernitetit, valëve ftohëse ndaj fesë, karakteristikë bashkëshoqëruese e kohëve tona. Pak ka rëndësi nëse kjo vjen prej dogmës apo njëfarë “prapambetjeje” qytetërimore. E rëndësishme është gjallëria e besimit, aq e munguar, më në krye vizualisht, në shoqëritë e tjera, posaçërisht në atë perëndimore.
Kishat në qendër të qyteteve kryesore europiane janë shndërruar në objekte muzeale dhe e kanë humbur qëllimin parësor si vend lutjeje. Tërheqja ndaj tyre përmban më tepër interes turistik, vëzhguar e vizituar për pamjen, dhe jo si strehë për pak paqe e plotësim shpirtëror. Në Itali, për shembull, në shtëpinë e Katolicizmit, ku, sipas Pew Research Centre, ende 78% e vendasve deklarojnë të jenë të besimit katolik, agjencia italiane e statistikave, ISTAT, thotë se vetëm 19% marrin pjesë në ceremonitë fetare javore, ndërsa 31% nuk i ndjekin kurrë.
Më dëshpëruese janë rezultatet e një kërkimi të bërë pak vite më parë nga World Economic Forum, që zbulonin se të rinjtë e moshave nga 16 në 29 vjeç në Europë ishin më pak fetarë se bashkëqytetarët e tyre më të rritur. Udhëhiqnin të rinjtë çekë, 91% e të cilëve deklaronin se nuk kanë fe, ndjekur nga rinia estoneze, suedeze dhe britanike. Në 12 nga 22 vendet e studiuara nga Forum-i, mbi gjysma e të rriturve të rinj deklaronin se nuk identifikohen me një fe a sekt të veçantë.
Situata ngjan dramatike dhe në SHBA. Një raportim i një viti më parë në “The Guardian”, nën titullin, “Duke humbur fenë e tyre: pse kishat amerikane janë në tatëpjetë”, bënte të ditur se 4.500 kisha protestante ishin mbyllur në vitin 2019, e se një tendencë e ngjashme pritej në vitet pasuese, në mos më e rënduar. Teksti nënvizonte një rritje të shpejtë të individëve që pohojnë se nuk janë fetarë.
Të dhënat e sapothëna veç konfirmojnë se në ç’drejtim pa krye po shkon qenia njerëzore, e paaftë shpesh të dallojë të mirën nga e keqja prej tulatjes së mendjes dhe ecjes symbullur drejt falimentimit shpirtëror. “Sot mbizotëron diktatura e kulturës narcisiste të jetës dhe sjelljes së përgjithshme.” Dhe “nëse njeriu nuk ka udhërrëfyes, atëherë instiktet udhëheqin mendjen”.
* * *
Bartjen e një rrëfenje udhërrëfyese te lexuesi ka marrë përsipër pikërisht autori i këtij vëllimi qindrafaqësh; një bashkim konceptesh, përkufizimesh, përfundimesh, përsiatjesh, që tentojnë t’i tregojnë njeriut nëpërmjet frymës mistike shtegun e sigurt drejt përmbushjes shpirtërore dhe të jetuarit si duhet këtu, në këtë botë, në përgatitje për ahiretin.
Aspak e lehtë nuk është t’ia përmbledhësh cilësisht përçimin letrar, befasues sidoqoftë vetëm për të panjohurit me atë gjuhë mistike. Kush ka lexuar prej tij nuk pret gjë tjetër veç ngjalljes së dëshirës për t’u zhytur në gjendjen lehtësuese shpirtërore dhe fizike, në kërkim të ashkut, të lidhjes së zemrës me Allahun.
Vepra është në vetvete një qasje e përkryer estetike mbi ekzistencën e qenies, ngarkuar me përkufizime për t’i vënë kufi rendjes pas lëndores; një shfaqje ideore në letër që thërret për afrimin në portat e qiellores.
Mund ta pohojmë pa druajtje se kemi të bëjmë me një sprovë përsiatëse letrare të fituar, të tejkaluar madje nga pamundësia e saj për t’i bërë vend në mënyrë të mjaftueshme bagazhit konceptual të autorit. Të ofruara janë shtresa dhe nënshtresa idesh koherente dhe gërmimesh eseistike, mbushur me përmallimin për qoftë dhe një prekje prej puhisë së Hyjnores.
Një akt zgjues gati metafilozofik, me tiktakun e një ore, një përgjërim për të mos iu dhënë me të tëra jetës së kësaj dynjaje, por për të patur përparësi jetën e amshuar
* * *
Me tingullin e nej-it në vesh, prodhuar jo prej instrumentit, por prej ngjyrës së fjalës, në parashtrim na vijnë përmbytja e kohës së Nuhut si simbolizuese e përmbytjes së shpirtit, pemët, kopshtet dhe burimet e ujit si kundërmim i parajsës shpirtërore, agjërimi si folës i së fshehtës, shpirtërores, ramazani si largues i konceptit të jetës vetëm në një aks hedonist dhe theksues i konceptit se ka jetë dhe përtej lakmisë.
Pikërisht kjo melodi mistike letrare e luajtur aq bukur në shkronja e shkund krijesën njerëzore në hallin dhe zbavitjen e së përditshmes dhe e fton në kopshtin e besimit, ku gjen qetësinë, prehjen, dhe lundrimin në shpirtin e rehatuar nga kuptimi i drejtë i kësaj jete.
Perceptimi i saktë mbi të tashmen tonë dhe koordinatat tona në planin hyjnor nuk ka si t’i lërë shpirtrat tanë të varfër. Drita e besimit e shndërron në bahçe çdo zgavër, e pastron zemrën dhe e lartëson moralin njerëzor. Maturimi i shpirtit, disiplinimi i egos, i zënë frymën lakmisë dhe e ftojnë të ndriçuarin në dashurinë e madhe shpëtuese, me të Dashurin e vërtetë.
* * *
Ankthi për kamje po e shpërfytyron dalëngadalë qenien mëkëmbëse të Zotit në tokë, po e vret krijesën njerëzore në bërthamë të ekzistencës. Kalimi i nevojës për përmbushje shpirtërore në plan të dytë a të tretë i ka dhënë tipare robotike njeriut, të pavëmendshëm ndaj asaj që po humbet dita-ditës, të skllavërisë ku e çojnë hapat në kërkim të bollëkut material.
Associated Press i kushtonte në qershorin e vitit 2023 një raportim rrëqethës gjendjes së kishave në Europë, boshatisjes së tyre, kthimit nga hapësirë për lutje në vend kërcimi dhe pirjeje. Anembanë Europës, thoshte shkrimi, kontinentit që ushqeu Krishterimin për pjesën më të madhe të dymijëvjeçarëve, kishat qëndrojnë bosh dhe gjithnjë e më të lëna pas dore ndërsa besimi dhe pjesëmarrja në to u rrudhën përgjatë gjysmëshekullit të kaluar.
Kisha si godinë, si arkitekturë, nuk fton krahëhapur të lësh realitetin jashtë për adhurimin brenda. Ndjesia frigoriferike dhe ngarkimi figurativ i brendshëm e bëjnë gati të paarritshme atë shkrirje aq të domosdoshme me objektin. Ndër problemet sot të Krishterimit është kësisoj vetë kjo kishë.
Dorëzimi dhe nënshtrimi i vërtetë janë te Krijuesi i gjithësisë, kuptim të cilin e përcjell pikërisht fjala “islam”. Për këtë ka nevojë i mbërthyeri në fatin e tij fizik, pa vetëdijen e pandashmërisë së dy sferave dhe të rëndësisë fundamentale të begatisë shpirtërore.
Xhamia e mban muslimanin vazhdimisht të zgjuar e në frymëzim spiritual. “Forma dhe bukuria e xhamisë i kujtojnë besimtarit qiellin dhe zemrën… e cila duhet pastruar dhe zbukuruar me virtyte.”
Këtij pasurimi shpirtëror mëton t’i shërbejë ALSAR me botimet e tij të kësaj fushe. I fokusuar në tematikën historike, gjuhësore dhe fetare, enti ynë botues ka një histori të hershme të trajtimit dhe botimit të literaturës së kushtuar tasavvufit. Shoqëria jonë, besimi ynë, nuk duan qenie të automatizuara, por njerëz të gjallë shpirtërisht dhe me besim të ushqyer mirë. Botimet ALSAR, të vëmendshme ndaj kërkesave shpirtërore të kurdohershme të mjedisit tonë njerëzor, gjenden brenda misionit të tyre me nxjerrjen e librave të këtij lloji. Një shoqëri me shpirt të pasur dhe besim është e destinuar të bëjë përpara dhe të lulëzojë.
* * *
Të gjerë do ta gjejë lexuesi mendimin mistiko-estetik të autorit, prekur në ligjërime mjaft të sofistikuara dhe vëzhgime tejet të holla, aq të përshtatshme një stili specifik. Diapazonit të tij i detyrohet kalimi nga Rumiu te poeti tetovar Remzi…
Kohët e pasigurta kërkojnë njerëz të mirë dhe të vendosur për mirësinë, e të jesh besimtar kërkon shumë durim, vetëkontroll dhe disiplinë të saktë, por, vijon ai, kjo nuk është as e lehtë, as gjithmonë e këndshme.
Të tëra këto fjalë koncentruese të fletëve të shumta njësoj të vlefshme dhe përpirëse, e duan një mbyllje në nivelin e veprës, kështu që prej vetë asaj mbërrin fjalia e fundit, “Nëse e vërteta vë dritën e saj në zemrën e njeriut, është e bukur, përtej është bosh…”
