Familja është parë prej kohësh si një institucion social thelbësor, qeliza jetike për sigurinë e individëve dhe të gjithë komunitetit. Për shkak të ndryshimeve sociale, ekonomike dhe kulturore, roli ekonomik i familjes ka ndryshuar ndjeshëm në kohët moderne. Në këtë prezantim shqyrtohet se si ka ndryshuar roli ekonomik i familjes kosovare me kalimin e kohës, duke vënë theksin në detyrimet personale dhe shoqërore. Si njësi themelore shoqërore, familja ka detyrime të rëndësishme ndaj shoqërisë dhe çdo anëtari të familjes. Përgjegjësitë e saj kanë ndryshuar në mjedisin dinamik shoqëror të sotëm, duke theksuar ndërveprimet komplekse brenda familjes në ditët e sotme dhe efektet e saj më të gjera në shoqëri. Familjet kanë funksionuar historikisht si njësi ekonomike, duke prodhuar dhe konsumuar mallra dhe shërbime si grup. Teoritë ekonomike tradicionale, si ato të Becker (1981), theksojnë rëndësinë e familjes në zhvillimin e burimeve njerëzore, pasi prindërit janë të përkushtuar për të investuar në arsimimin dhe aftësitë e fëmijëve të tyre. Si institucion,

familja në Kosovë ka kaluar një fazë të balancimit ndërmjet familjeve tradicionale dhe moderne. Ky ekuilibër nuk mund të arrihet pa bashkëpunimin midis brezave. Bazuar në këtë realitet, një tipar kyç i mënyrës së funksionimit të familjes është përgjegjshmëria individuale. Familja ushqen tek anëtarët e saj rëndësinë e përgjegjësisë dhe përkushtimit personal në ruajtjen e harmonisë familjare, (Amato dhe Fowler 2002). Kjo përfshin disa gjëra, të tilla si pjesëmarrja e prindërve në rritjen e fëmijëve të tyre, ofrimi i mbështetjes emocionale dhe vendosja e përgjegjësive të përbashkëta. Ne duhet të theksojmë se sa e rëndësishme është që anëtarët e familjes të kenë aftësi të forta komunikimi dhe vendimmarrëse për të promovuar llogaridhënien personale (Sillars et al., 2010). Njerëzit brenda familjes kanë detyrime ekonomike që e çojnë më tej mbështetjen financiare. Detyrimet e anëtarëve të familjes përfshijnë gjithashtu kujdesin për të tjerët, dhënien e mbështetjes emocionale dhe dhënien e ndihmës për njëri-tjetrin. Familjet kosovare kanë ende lidhje të forta, por në ditët e sotme faktorët social, sistemi ekonomik dhe emigracioni po ndikojnë negativisht në perceptimin e të rinjve për rolin dhe funksionin e familjes. Edhe pse ndryshimi i perceptimit, një vlerë e shtuar ekonomike e familjes kosovare, e dobishme për shoqërinë, është puna e papaguar e kryer nga anëtarët e familjes. Tashmë është bërë një domosdoshmëri, duke i përfshirë këto kontribute në modelet ekonomike. Një tjetër kontribut i madh i familjes është rëndësia e menaxhimit financiar të familjes duke marrë parasysh ndikimin e sjelljeve të shpenzimeve personale dhe kursimeve në mirëqenien totale financiare. Aftësia e një familjeje për të mbijetuar varet gjithnjë e më shumë nga aftësia e saj për të menaxhuar financat e saj, për të krijuar një buxhet dhe për të siguruar stabilitetin e saj financiar (Dew dhe Dakin, 2011).

Përgjegjësia Sociale e Familjes . Është e njohur gjerësisht rëndësia e përgjegjësisë sociale të familjes në shoqëri. Sipas Cherlin (2009), familja luan

një rol të rëndësishëm në përcaktimin e dinamikës së komunitetit, formimin e strukturave sociale dhe nxitjen e rritjes së qytetarëve që respektojnë ligjin, duke mësuar vlerat, duke inkurajuar qytetarinë, pjesëmarrjen e komunitetit dhe duke avancuar kohezionin social. Roli i familjes është shumë i rëndësishëm në shoqërizimin e fëmijëve dhe rrënjosjen e ndjenjës së përgjegjësisë sociale (Bowen, 1978). Në Kosovë, roli i familjes në riprodhimin shoqëror ndikon në bartjen e trashëgimisë ndërmjet brezave. Familja shërben si një mjedis i sigurt dhe i sigurt për anëtarët e saj, duke u ofruar atyre mbështetje financiare dhe emocionale, por siç u përmend më parë, emigracioni po zbeh përgjegjësitë që familjet tradicionale mbajnë për brezin e moshuar. Për të garantuar një të ardhme të lumtur dhe prosperitet, e gjithë shoqëria duhet të mbështesë institucionin e familjes dhe rrënjët e saj. Ndryshimet e shpejta shoqërore, ekonomike dhe politike mund të kenë ndikim në rolet dhe përgjegjësitë tradicionale të familjes. Familja sot po përballet me detyrën shumë të vështirë për të gjetur ekuilibrin mes synimeve personale dhe pritjeve sociale. Hulumtimet kanë treguar se sa të ndryshme janë strukturat e familjes në shoqërinë e sotme dhe si këto dallime ndikojnë në detyrimet sociale dhe personale. Është bërë e nevojshme që studiuesit të rishikojnë idetë e përgjegjësisë familjare në dritën e rritjes së strukturave jo-tradicionale të familjes (Stacey, 2011). Është thelbësore të kuptojmë se si konfigurime të ndryshme familjare ndikojnë në detyrimet sociale dhe personale në familjet e sotme. Familja në ditët e sotme po përballet me çështje moderne si ndryshimi i roleve gjinore, ekonomitë e paqëndrueshme dhe ndryshimi i strukturave familjare ofrojnë mundësi dhe sfida. Nga ana tjetër, ekuilibri punë-jetë, rregullimet fleksibël të punës dhe politikat e barazisë gjinore mund të përmirësojnë sigurinë financiare të familjeve dhe të avancojnë shoqërinë. E gjithë shoqëria duhet të ruajë funksionin e familjes për hir të jetës.

Konkluzioni:

Roli i ndërlikuar ekonomik që luan modeli i familjeve moderne kosovare është formësuar nga disa çështje, duke përfshirë kontributet individuale, përgjegjësitë e përbashkëta dhe dinamikat më të gjera në lidhje me shoqërinë tonë. Politikat sociale, jo vetëm në Kosovë por edhe në të gjithë vendet e Ballkanit Perëndimor, duhet të njohin dhe marrin parasysh rolet e ndryshme që familjet luajnë në ekonomi për të avancuar në mënyrë efektive mirëqenien e individëve dhe të komunitetit. Ndërsa familjet përshtaten me ndryshimin e mjediseve ekonomike, politikëbërësit dhe studiuesit duhet të vazhdojnë të gjejnë mënyra novatore për t’i mbështetur ato në ruajtjen e kohezionit social dhe barazisë duke i ndihmuar ata në përmbushjen e roleve të tyre ekonomike. Ideja e detyrës së familjes ndaj individit si dhe ndaj komunitetit është e nuancuar dhe në ndryshim të vazhdueshëm. Vetëm kur pritjet shoqërore janë të balancuara me liritë individuale, familjet dhe komunitetet në Kosovë dhe në tërë rajonin mund të përparojnë. Megjithatë, për të mbështetur qëndrueshmërinë e familjeve në përmbushjen e përgjegjësive të tyre si njësi përgjegjëse brenda strukturës më të madhe të shoqërisë ndërsa ato përshtaten me ndryshimin e normave dhe strukturave shoqërore, kërkohen më shumë kërkime dhe konsiderata të kujdesshme të politikave. Është detyra jonë solemne të mbrojmë dhe prosperojmë familjen.