Amberi, ose i njohur ndryshe si e vjella e balenës është një substancë e fortë dylli e prodhuar në sistemin tretës të balenave.
Si lëndë e parë ngjan një cope shkëmbi. Është një substancë e ndezshme dhe shumë e vlefshme që mund të ketë ngjyrë të zezë, gri ose afër të kuqes.
Fjala arabe “anber (qelibar)” përgjithësisht përshkruhet në fjalorë si “një substancë aromatike e butë, ngjitëse dhe me ngjyrë hiri e marrë nga stomaku ose zorrët e peshkut të ishullit (peshku qelibar). (Şemseddin Sami, 1317, f. 953; Devellioğlu, 1993, f. 33; Mu‟în, 1364, f. 235).
Kjo substancë e prodhuar në sistemin tretës të balenës, lejon që objektet e mprehta dhe të forta të rrëshqasin nëpër zorrë. Kur prodhohet për herë të parë, ka erë si jashtëqitje dhe më vonë shndërrohet në një kimikat të fuqishëm me esenca freskuese.
Amberi i quajtur edhe si qelibar, është një nga përbërësit e domosdoshëm të parfumeve të shtrenjta, ekskretohet nga jashtëqitjet e balenave por, ndonjëherë është aq i madh sa nuk mund të kalojë përmes sistemit të tretjes dhe balena e nxjerr jashtëqitjen duke vjellë. Ndërsa ato topa të vjella mund të shihen në sipërfaqen e oqeanit dhe ndonjëherë dalin edhe në breg.
Amberi është një aromë shumë e vlefshme që përdoret gjerësisht në industrinë e parfumeve si nota bazë e pothuajse shumë parfumeve. Kjo është arsyeja pse aroma e qelibarit është e kërkuar prej shumë vitesh dhe sidomos sot, aroma e qelibarit është aroma më e pëlqyer nga shumë njerëz.
Sidomos në një hadith thuhet se Pejgamberi Muhamedi (a.s) përdorte aroma të tilla si misqe dhe amber. Përveç kësaj amberi ka edhe veti shëruese dhe është përdorur herë pas here në fushën e shëndetit.
Aroma e amberit ndikon në gjëndrën e hipofizës së trurit. Në një studim u përcaktua se amberi kishte një efekt relaksues të muskujve në muskujt e lëmuar, veçanërisht muskujt e lëmuar të mitrës.
Kur mendoni për amberin ju ndoshta mendoni për rrëshirën e fosilizuar të pemës, e cila është përdorur si gur i çmuar në bizhuteri për shekuj për shkak të ngjyrës, thellësisë dhe shkëlqimit të tij të bukur. Edhe pse aroma e rrëshirës së pemës ndryshon pak në varësi të llojit të pemës nga vjen, ajo njihet për aromën e saj të ëmbël, pikante dhe aromatike.
Ndoshta aroma më e njohur e rrëshirës së pemës është temjani e cila ka disa ngjashmëri me aromën moderne të ambergris, por ka aromën e saj unike.
Gratë e kohëve të lashta në lindje përdornin substanca aromatike të ndryshme. Këto substanca që zëvendësojnë parfumin që përdoret sot janë müşg (misk), anberi, nâfe (nafeja), galija dhe uji i trëndafilit etj. Amberi është një material zbukurues që përdoret nga gratë edhe sot për t’i bërë flokët e tyre të mbajnë aromë të bukur. Sakaq shumë poet të kohës kanë shkruar edhe poezi për flokët e të dashurave të tyre që mbanin aromë të bukur amberi.
Pra, mund të kuptojmë që aroma e amberit zë një vend të rëndësishëm në botën lindore.
