Judson Brewer, një psikoterapist dhe neuroshkencëtar i njohur ndërkombëtarisht, i cili ka shpenzuar dekada duke studiuar se si dhe pse ne formojmë zakone dhe çfarë mund të bëjmë për t’i thyer ato, e çmonton këtë pikëpamje të rolit mbizotërues të vullnetit
Një nxitje instinktive që çon në kërkimin e ushqimit dhe gjithashtu përcakton llojin e ushqimit që na tërheq. Zemërimi, për shembull, mund të favorizojë zgjedhjen e teksturave krokante. Kjo është uri nervore ose emocionale.
MEKANIZMI. “E ndjen si përgjigje ndaj situatave të vështira, kur ke nevojën më të madhe për lehtësim të menjëhershëm, një ndjenjë kënaqësie apo shpërblimi, për t’u ngushëlluar: pas një debati, një qortim nga shefi, një moment trishtimi”, shpjegon Daniela La Porta, psikologe dhe psikoterapiste, autore e librit “Fame nervosa”, (Uria nervoze). Një zakon është ai veprim për të cilin nuk duhet të mendosh më për ta kryer dhe pa të cilin nuk mund të bësh, siç është për shembull lidhja e këpucëve. Ndërsa rreth 95% e zakoneve janë të dobishme, 5% e mbetur mund të jetë problematike, si për shembull kur hani më shumë ose më pak se sa kërkohet për të qëndruar të shëndetshëm. Shumica e njerëzve thonë se nuk mund të ndryshojnë sepse nuk kanë vullnet. Megjithatë, nëse kjo do të mjaftonte, do të ishim në gjendje të zbutnim sulmet nervore të urisë, të ndalonim duhanin e kështu me radhë.
VULLNETI NUK MJAFTON, PSE? Judson Brewer, një psikoterapist dhe neuroshkencëtar i njohur ndërkombëtarisht, i cili ka shpenzuar dekada duke studiuar se si dhe pse ne formojmë zakone dhe çfarë mund të bëjmë për t’i thyer ato, e çmonton këtë pikëpamje të rolit mbizotërues të vullnetit. Siç shkruan ai, të gjitha qasjet për të rikthyer në formë kanë një element të përbashkët: detyrën. Duhet të hamë më pak kalori, të lëvizim më shumë, të zgjedhim ushqime më të mira. Secili prej nesh e di se çfarë përbëhet nga një mënyrë jetese e shëndetshme, por kjo shpesh nuk mjafton për të na ndihmuar të ndryshojmë mënyrën tonë të të vepruarit. “Njohuria nuk është e mjaftueshme sepse nuk ndodh këtu ndryshimi”, tha Brewer, i cili është gjithashtu drejtor i kërkimit dhe inovacionit në Qendrën Mindfulness të Universitetit Brown, për Washington Post.
QASJA MË EFEKTIVE: NDËRGJEGJËSIMI, POR SI? “Një qasje më efektive mund të jetë kombinimi i vullnetit, prandaj të punojmë mbi vendosmërinë dhe motivimin në fazat e hershme të ndryshimit për të bërë një pikë kthese në sjelljen që dëshirojmë të ndryshojmë”, sugjeron Diego Sarracino, profesor i asociuar i modeleve dhe teknikave klinike të ndërhyrjes dhe ankthit dhe çrregullimeve të humorit në Universitetin e Milanos-Bicocca. Falë paraardhësve tanë, truri ka vetëm një rregull: nëse A është më shpërblyese se B për sa i përket mbijetesës, kur keni mundësinë të zgjidhni zgjidhni A. “Sot, megjithatë, truri e përdor këtë proces të të mësuarit për të nxitur dëshirat, për të krijuar zakone që çojnë në sjellje kompulsive”.
ÇFARË DUHET TË BËNI? Për të vënë në praktikë strategjinë e kombinuar të vullnetit-ndërgjegjësimit-zakonit, është e rëndësishme t’i kushtohet vëmendje disa aspekteve që profesor Sarracino i ilustron më poshtë. “Kini kujdes për zakonet që duam të ndryshojmë: le të shkruajmë një listë me ato negative për t’i eliminuar dhe ato pozitive për të adoptuar”. “Identifikoni objektiva të qarta, realiste dhe afatshkurtra: këto duhet të jenë qëllime të matshme dhe, për ta bërë më të lehtë, ne e ndajmë procesin në hapa më të vegjël dhe më të menaxhueshëm”. “Zëvendësimi i zakoneve: në vend që të përpiqemi të eliminojmë një zakon negativ, ne identifikojmë sjellje alternative që mund të adoptojmë në vend të zakoneve të vjetra, duke u përpjekur t’i adoptojmë ato në përgjigje të stimujve që aktivizuan zakonet e mëparshme”. “Bëjini vetes komplimente: quhet përforcim pozitiv dhe konsiston në shpërblimin e vetes sa herë që adoptojmë me sukses një zakon të ri. Për shembull, le t’i japim vetes shpërblime të vogla, si një çokollatë, kur arrijmë një qëllim”.
